Bakanlıktan ihtilal üzere adım! Çalışma saatine ince ayar

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Çalışma saatleri yaklaşık yüz yıldır dünyanın birçok ülkesinde 8 saat uygulanıyor. İş Kanunu’na nazaran Türkiye’de genel çalışma müddeti haftada 45 saat, memurların çalışma müddeti ise haftalık 40 saat uygulanıyor. Bu saatlerin üzerinde çalışılması “Fazla çalışma”ya giriyor. Pandemi sonrası esnek ve uzaktan çalışma sistemlerinin yaygınlaşması nedeniyle çalışma saatleri müddetlerinin azaltılması dâhil farklı formüller üzerinde duruluyor.

Çalışma müddetlerinin uygulama biçimleri İş Kanunu’na Ait Çalışma Mühletleri Yönetmeliği ile düzenleniyor. Teknolojik değişim ve ünite verimliğindeki artış dikkate alınarak çalışma müddetlerinin yine belirlenmesi Meclis’in de gündeminde bulunuyor. Meclis Araştırma Hizmetleri Başkanlığı’nın araştırmasında çalışma saatlerinin tarihî olarak azalma eğiliminde olduğuna dikkat çekiliyor. Sabah’ın haberine nazaran, Araştırmada, çalışma müddetlerinin düzenlenmesine yönelik uğraşların gayesinin, uzun çalışma mühletlerine pürüz olunarak iş gücünün korunması ve böylelikle halk sıhhati, verimliğe katkı sağlamak ve ailelere daha uzun vakit ayırma olduğu belirtiliyor.

Haftalık çalışma müddeti nedir, gece vardiyasında fazla çalışma sonu var mı?

Yasal olarak haftada en çok 45 saat çalışılabiliyor. Kontrat ya da işyerindeki uygulamaya nazaran çalışılan günler 5×9 biçimde eşit bölünebilir. İşyerinde haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati geçmeyecek biçimde farklı da dağıtım yapılabilir. Patron ve personel ortasında bunun altında çalışma mühleti de belirlenebilir.

Fazla çalışma konusunda dava yoluna gidilirse ispat yükümlülüğü kimde?

Çalışanın fazla mesaiye kaldığını ispatlaması gerekiyor. Çalışanın imzasını taşıyan bordro, giriş çıkışı gösteren dokümanlar, işyeri kayıtları kanıt olarak kabul edilebiliyor. Fazla çalışma yazılı olarak belgelenemiyorsa şahit gösterilebiliyor. Fazla çalışma alacakları için beş yıllık vakit aşımı bulunuyor

Fazla mesai için para yerine müsaade kullanabilir miyim?

İş Kanunu’na nazaran patron tatil ve müsaade günlerinde özgür vakit kullandıramıyor. Çalışan isterse yaptığı günlük çalışma sürelerindeki çalışma için artırımlı fiyat alabilir ya da hür vakit kullanabilir. Fazla çalıştığı her saate karşılık 1.5 saati özgür vakit olarak kullanabilir. Bunun için yazılı müracaat zaruriliği bulunuyor

İşveren çalışma mühletini günlere nazaran farklı belirleyebilir mi?

Çalışma mühletinin haftanın çalışılan günlerine farklı halde dağıtılmasına denkleştirme deniliyor. Personel ve patronun muahedesi ile yani iş kontratı ya da toplu iş kontratları ile haftalık çalışma mühleti haftanın çalışılan günlerine dağıtılabilir. Denkleştirme yapılan işyerlerinde 2 aylık müddet içinde haftalık çalışma mühleti, olağan haftalık çalışma müddetini aşamaz. Denkleştirme müddeti toplu iş kontratıyla 4 aya kadar çıkartılabilir. Turizm kesiminde de bu mühlet 6 aya kadar uzatılabiliyor.

Günde 7.5 saat çalışanların orta dinlenmesi ne kadar? Mesai hesabında dikkate alınıyor mu?

Ara dinlenmeler fazla mesaide hesaba dâhil edilmiyor. Örneğin, 08:00-20:00 saatleri ortası çalışılıyor ve günde toplam 1.5 saat orta dinlenmesi kullanılıyorsa günlük çalışma mühleti 12 saat değil 10.5 saat olur. İş Kanunu’na nazaran orta dinlenme mühleti yarım saat olup patron isterse bunu uzatabiliyor. Günde 7.5 saatten fazla çalışanın orta dinlenmesinin en az bir saat olması gerekiyor.

Hükümetin çalışma müddetlerinin kısaltılmasına yönelik bir çalışması, hazırlığı var mı?

Çalışma müddetleri memleketler arası kontratlar kapsamında düzenleniyor lakin ülkelerin ulusal mevzuatlarına nazaran değişkenlik gösterebiliyor. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı da toplumsal güvenlik mevzuatını yeni jenerasyon esnek çalışma hallerine uyumlu hale getirmek için çalışma yapıyor. Çalışma saatlerini aşağı çekecek uzaktan, kısmi ve süreksiz müddetli çalışmalarla iş dünyasının muhtaçlıkları ve iş-özel ömür istikrarı gözetecek mevzuat düzenlemeleri süratli ve tesirli bir biçimde hayata geçirilecek. Bu kapsamda kimi ülkelerdeki çalışma saatlerinin kısaltılması, çalışma modelleriyle ilgili tecrübeler de inceleniyor.

Meclis’in çalışma ve dinlenme müddeti uygulamalarına ait araştırmasında dünya örneklerine yer veriliyor mu?

Meclis araştırmasında, Türkiye, Fransa, Almanya, İngiltere, İsveç üzere birçok ülkedeki uygulamalara yer verildi. Buna nazaran, Fransa’da yasal haftalık çalışma mühleti 35 saat, Belçika, Avustralya’da 38 saat, İsveç 40 saat, İngiltere’de fazla mesai dâhil 48 saati geçemiyor. Portekiz ve Danimarka’da birtakım kentlerde, İspanya’da 250’den az çalışan şirketler 4 günlük mesai uygulamasına geçti. Çalışma müddetlerinin sonlandırılmasının ekonomik, toplumsal, teknik bir mecburilik olduğu ve bunun tarafların iradesine terk edilemeyeceği belirtiliyor.

Fazla mesai fiyatı birebir meblağda mı ödeniyor? Kıdem tazminatında hesaba katılıyor mu?

Çalışılan her bir saat için verilen fiyat, olağan çalışma brüt fiyatının saat başına düşen ölçüsü yüzde 50 yükseltilerek ödeniyor. Fazla çalışma fiyata dâhil edilirken, kıdem tazminatında da hesaba katılıyor. İş Kanunu’na nazaran fazla çalışma için çalışanın onayı gerekiyor. Fazla çalışma yapmak istemeyen işçi daha evvel verdiği onayı 30 gün evvelden bildirmek kaydıyla geri alabiliyor. Fazla çalışma müddetinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamıyor. Yüksek Yargı kararına nazaran bu süreyi aşan fazla çalışma fiyatının çalışana ödenmesi gerekiyor.