Şakir Zümre: Bomba fabrikasından soba fabrikasına

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Posta gazetesi müellifi eğitimci Sadık Gültekin, Cumhuriyer devrinin birinci savunma endüstrisi üreticilerinden Şakir Zümre’nin öyküsünü yazdı…

“ŞAKİR ZÜMRE SOBALARI”NI HATIRLAYAN VAR MI?

X, Y, Z jenerasyonu bu sobaları hatırlamaz, bunlardan evvelki kuşaklar bilir. Çocukluğumda bizim kullandığımız kömür sobasının markası DemirDöküm’dü. Dedemlerin sobası Auer’di, bir de piyasada Şakir Zümre sobaları vardı; o sobalar da çok meşhurdu. Şakir Zümre ismi, o periyottan aklımda yer etmiş…

“Şakir Zümre” ismini, bir marka biçimine getiren ve Türk halkının belleğinde iz bıraktıran, üretmiş olduğu ünlü sobalarıdır. Halk ortasında “kuzine” denilen fırın olarak da kullanılan soba, en çok ilgi gören modellerinden birisiydi.

HALİÇ’TE BİRİNCİ ÖZEL ASKERİ FABRİKAYI KURDU

Şakir Zümre, Cumhuriyet periyodunun birinci sanayicilerindendir. Kurtuluş Savaşı yıllarında Türk ordusunun gereksinimini karşılayacak silah ve bombaları Bulgaristan’dan temin edip Anadolu’ya gönderdi. Savaştan sonra Türkiye’ye yerleşti ve Haliç’te birinci özel askeri fabrikayı kurdu.

Cumhuriyetin birinci yıllarında Türk Hava Kuvvetleri’nin cephane ihtiyaçlarını, birinci denizaltı bombalarını üretti. II. Dünya Savaşı’ndan sonra da soba üreticisi oldu.

Teyzesinin oğlu Meraşal Fevzi Paşa aracılığıyla bu yıllarda Sofya’da vazifeli olan Mustafa Kemal ile tanışıp yakın arkadaşlık kurdu. Bulgaristan’ın I. Dünya Savaşı’na Osmanlı safında girmesinde rol oynadı. Savaşta, Bulgar bombalarının Çanakkale cephesine tertipli bir halde gönderilmesini sağladı.

MİLLİ GAYRETE CEPHANE SAĞLADI

Savaşın sonunda Bulgaristan’ı Osmanlı lehine savaşa sokmakla suçlandı ve hapsedildi. Yedi ay mahpustan sonra hükümetin değişmesi ile özgürlüğüne kavuşan Şakir Zümre, Anadolu’da başlayan Ulusal Çaba’ya cephane sağlayarak dayanak verdi.

Mudanya Mütarekesi sırasında İstanbul’a geldi, İstanbul’da bir fabrika kurmak için teşebbüslerde bulundu. İstiklal Savaşı sonrası Bulgaristan’dan ayrılıp büsbütün Türkiye’ye yerleşti. Kurtuluş Savaşı sırasında cephane teminindeki hizmetleri nedeniyle TBMM kendisini beyaz şeritli İstiklal Madalyası ile ödüllendirdi.

ŞAKİR ZÜMRE FABRİKASI

Mustafa Kemal Paşa’nın tavsiyesi ile Türkiye’nin savunma endüstrisinin birinci özel kesim fabrikasını 1925’te Haliç’te kurdu. Birinci üretimler Bulgaristan’dan getirilen yabancı usta ve teknisyenlerle yapılırken, daha sonra yetiştirilen bayan ve erkek Türk emekçileri, 1930’lu yıllarda Bulgarların yerini aldı.

Türk Hava Kuvvetleri’nin ve Türk Kara Kuvvetleri’nin ihtiyacı silah ve cephaneler Şakir Zümre Fabrikası’nda üretildi. Fabrikada uçak bombaları, çeşitli yangın bombaları, Türk Deniz Kuvvetleri’nin muhtaçlığı olan çeşitli uzunluklarda su bombaları seri olarak üretildi. Birinci Türk denizaltı su bombaları da bu fabrikanın üretimidir.

II. Dünya Savaşı yıllarında Şakir Zümre Fabrikası, silah ve cephane ihraç etti. Bulgaristan, Polonya, Mısır ve Yunanistan’dan sipariş alındı. Yunanistan ile yapılan 1.5 milyon TL’lik mutabakat, Türk ve dünya basınında büyük ses getirdi.

Şakir Zümre fabrikasında üretilen uçak bombaları Nazi saldırısı karşısında, hava kuvvetlerini güçlendirmek emeliyle Polonya tarafından da satın alındı. Bu devirde fabrikada tam kapasite ile çalışılıyor, iki bin kişi istihdam ediliyordu.

SOBACILIK ENDÜSTRİSİNİN TEMEL TAŞI

Şakir Zümre, ABD’den gelen Marshall yardımları sebebiyle fabrikasında silah ve cephane üretimini II. Dünya Savaşı’ndan sonra bıraktı. Günlük hayatta kullanılan döküm ve madeni eşya, zirai aletler, elektrikli ütü, sıhhi tesis gereçleri, soba ve İş Bankası kumbaraları üzere eserler imal etti.

Farklı tiplerde sobalar üretti ve Şakir Zümre sobaları, Türkiye sobacılık endüstrisinin temel taşları kabul edilir. Türk özel bölümünde üretilen, mazotla çalışan 5 beygir gücündeki birinci motor da bu fabrikada üretildi. Fabrika, kurucusu Şakir Zümre’nin 16 Haziran 1966’da ömrünü yitirmesinden sonra 1970 yılında kapatıldı.